Σε μια εποχή που η τεχνολογία αναπτύσσεται εκθετικά και χωρίς τα όρια της εξέλιξης της να διακρίνονται στον ορίζοντα, ολοένα και αυξάνουν οι ανησυχίες ότι σύντομα οι «έξυπνες μηχανές» θα υποσκελίσουν το ανθρώπινο είδος και θα γίνουν οι νέοι κυρίαρχοι του κόσμου. Η υποψία ότι ο άνθρωπος ίσως να μην είναι ο τελικός σκοπός της δημιουργίας αλλά απλά ένα μεταβατικό σκαλοπάτι της εξέλιξης, με σκοπό να προετοιμάσει την έλευση και την απόλυτη κυριαρχία των ευφυών μηχανών, έχει αρχίσει να στοιχειώνει τις σκέψεις αρκετών ανθρώπων δημιουργώντας έτσι ένα αντιδραστικό κύμα τεχνοφοβίας. Δεν είναι λίγοι μάλιστα εκείνοι που προβλέπουν ότι οι άνθρωποι δεν θα τα καταφέρουν στον ανταγωνισμό τους με τις υπερ-ευφυείς μηχανές, θα αποσυρθούν, και στην καλύτερη περίπτωση, θα γίνουν τα «κατοικίδια ζώα» του μέλλοντος, ευτυχισμένα μεν αλλά όχι ελεύθερα. Πλησιάζει άραγε η κυριαρχία των μηχανών;
«Αν κάποιος εξωγήινος είχε δει τους προγόνους μας πριν από πέντε εκατομμύρια χρόνια ή έστω πριν από 100.000 χρόνια θα ξαφνιαζόταν από το γεγονός ότι σήμερα είμαστε οι ‘’κυρίαρχοι’’ της Γης». Αν αυτά τα λόγια δεν προέρχονταν από έναν άνθρωπο που γνώριζε καλά την ανθρώπινη εξέλιξη ίσως και να μην είχαν ιδιαίτερη βαρύτητα. Όταν όμως τέτοια άποψη υποστηρίζεται από τον Άγγλο ανθρωπολόγο Κρις Στρίνγκερ, τον διάσημο ερευνητή των Νεάντερταλ, τότε αποτελεί αναπόφευκτα ένα ισχυρό ερέθισμα για περαιτέρω προβληματισμούς. Είναι συγκλονιστικό, αν σκεφτεί κανείς ότι ο άνθρωπος είναι σήμερα το «κυρίαρχο είδος» στον πλανήτη Γη, το γεγονός ότι η πορεία της εξέλιξης του δεν ήταν καθόλου προβλέψιμη, ούτε και η «επιτυχία» του είδους του προκαθορισμένη.
Ο άνθρωπος, όπως άλλωστε και όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί στον πλανήτη Γη, είναι προϊόν φυσικής επιλογής και το γεγονός ότι πέτυχε, ίσως σε μεγάλο βαθμό να οφείλεται σε καθαρή εύνοια της τύχης, καθώς βρέθηκε σ’ έναν κόσμο χωρίς ισχυρούς ανταγωνιστές. Η εποχή των γιγαντιαίων δεινοσαύρων είχε παρέλθει ανεπιστρεπτί και τα θηλαστικά δεν είχαν να επιδείξουν κάποιον σοβαρό ανταγωνιστή. Οι πρόγονοι του ανθρώπου εμφανίστηκαν ακριβώς την κατάλληλη στιγμή. Αν είχαν εμφανιστεί 60 εκατομμύρια χρόνια νωρίτερα θα ήταν απλώς κυνήγι για τους μονίμως πεινασμένους δεινόσαυρους. Αν είχαν εμφανιστεί λίγο αργότερα τότε ίσως κάποιο άλλο πρωτεύον θηλαστικό να προλάβαινε να γίνει ο πρωταγωνιστής της εξέλιξης στη Γη...
Έξυπνα ζώα και κληρονόμοι του σύμπαντος
Δεν ανήκω στους οπαδούς καμιάς «εξ αποκαλύψεως» αλήθειας, ούτε και πιστεύω ότι τον άνθρωπο τον έφτιαξε ο «καλός Θεούλης» ανακατεύοντας λάσπη. Πιστεύω ότι είμαστε αποτέλεσμα μιας απίστευτα μακρόχρονης εξέλιξης και νικητές ενός παιχνιδιού επιβίωσης, στο οποίο δεν υπάρχουν «σημαδεμένα χαρτιά». Τίποτε δεν μας χαρίστηκε. Όλα κερδήθηκαν μέσα από έναν πολύ σκληρό αγώνα φυσικής επιλογής και κερδήθηκαν προσωρινά.
Πάντα αισθάνομαι περίεργα, σχεδόν ένοχα, όταν κοιτώ στα μάτια έναν πίθηκο. Μοιάζουμε τόσο πολύ μεταξύ μας κι όμως μας χωρίζει ολόκληρη άβυσσος! Αναμφίβολα είμαστε στενοί συγγενείς, ωστόσο πέρα για πέρα διαφορετικοί. Είμαστε δύο είδη που οι εξελικτικοί τους δρόμοι χώρισαν πριν από πέντε εκατομμύρια χρόνια. Το δικό του είδος παρέμεινε σχεδόν απαράλλαχτο, όπως και την εποχή που μοιραζόταν μαζί με τους προγόνους μου την αφρικανική σαβάνα. Το δικό μου είδος εξελίχτηκε, ξέφυγε από την κοιτίδα του και κατέκλυσε ολόκληρο τον πλανήτη.
Ως άνθρωπος αισθάνομαι –δικαιολογημένα;– ένα είδος ανωτερότητας καθώς θεωρώ τον εαυτό μου εκπρόσωπο του «κυρίαρχου είδους». Ο πίθηκος είναι απλά ένας υποτελής από το ζωικό βασίλειο. Πρέπει να υπακούει στις ανθρώπινες εντολές, διαφορετικά κινδυνεύει η ύπαρξη του. Αν αντιδράσει επιθετικά μπορεί να υποστεί γενοκτονία, όπως αποδεδειγμένα υπέστη ο Νεάντερταλ, ο αδελφός του «κυρίαρχου» Homo Sapiens.
Ακόμη κι όταν είναι φυλακισμένος μέσα σ’ ένα κλουβί ο πίθηκος οφείλει να δείχνει ευγνωμοσύνη προς τον άνθρωπο. Το γεγονός ότι παραμένει ζωντανός, έστω και σκλαβωμένος, οφείλεται στην γενναιοδωρία και στην περιέργεια του ανθρώπινου είδους, που τον διατηρεί για να του θυμίζει, ίσως, την ταπεινή του καταγωγή. Ένας πίθηκος είναι απλά ένα «έξυπνο» ζώο, ενώ ο άνθρωπος είναι ο «εντεταλμένος από τον Θεό» κληρονόμος του σύμπαντος. Κι όμως, το γενετικό τους υλικό είναι κατά 99% το ίδιο…
Παρά τη γενετική τους συγγένεια με τα ζώα οι άνθρωποι διαφέρουν από αυτά, κυρίως στον τρόπο επεξεργασίας και μετάδοσης των πληροφοριών που αντλούν από το περιβάλλον τους. Ο γνωστός αμερικανός συγγραφέας Γουίλλιαμ Μπάροουζ έγραψε χαρακτηριστικά: «Τα ζώα επικοινωνούν και μεταβιβάζουν πληροφορίες. Αλλά δεν γράφουν. Δεν μπορούν να διοχετεύσουν πληροφορίες στις επόμενες γενιές, ή σε ζώα που βρίσκονται έξω από το πεδίο της επικοινωνίας τους. Αυτή είναι η αποφασιστική διάκριση ανάμεσα στον άνθρωπο και στα άλλα ζώα… Ο άνθρωπος είναι ‘’το ζώο που συγκρατεί το χρόνο’’. Μέσω της γραφής μπορεί να διαθέσει πληροφορίες σε άλλους ανθρώπους πέρα από κάθε χρονικό όριο. Τα ζώα μιλούν. Δεν γράφουν. Ένας σοφός γερο-αρουραίος τώρα, μπορεί να ξέρει ένα σωρό γύρω από τις παγίδες και τα ποντικοφάρμακα, δεν μπορεί όμως να γράψει ένα άρθρο του στυλ ‘’Θανατηφόρες Παγίδες στην Αποθήκη Σας’’ για το Reader’s Digest μεταφρασμένο σε 17 ποντικογλώσσες με τακτικές για συνδυασμένες επιθέσεις ενάντια στα σκυλιά και τα κουνάβια και πώς να συγυρίζουμε τους πονηρούς που βουλώνουν τις φωλιές μας με γρέζια. Αν μπορούσε, τότε ίσως τα ποντίκια να καταλάμβαναν τη Γη μαζί με όλα τα αποθέματα τροφίμων, ανθρώπινα και μη»...
Ο φυγόπονος άνθρωπος
Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη σκέψη για ν’ αντιληφθούμε πως η επιτυχία του ανθρώπου δεν οφείλεται στο ότι το είδος του είναι ό,τι καλύτερο δημιούργησε ποτέ η ζωή στη Γη. Είμαστε ένα πείραμα ελεύθερης επιλογής, που εξαπολύθηκε εδώ κι εκατομμύρια χρόνια πάνω σ’ αυτόν τον φιλόξενο πλανήτη, και το σώμα μας είναι ένα προϊόν διάφορων αυτοσχεδιασμών, γεμάτο με όργανα που άλλαξαν πολλές φορές τη λειτουργία τους ή με άλλα, περιττά, όπως η σκωληκοειδής απόφυση. Δεν είμαστε τέλειοι και υποψιάζομαι ότι η Φύση έχει κρατήσει τον καλύτερο, τον πραγματικό πρωταγωνιστή της εξέλιξης, για το τέλος...
Μερικές φορές σκέφτομαι πως εμείς οι άνθρωποι χρωστάμε το μεγαλύτερο μέρος της επιτυχίας μας στην ανικανοποίητη φύση μας. Μονίμως νιώθουμε ότι κάτι μας λείπει και κυνηγάμε τη γνώση, περισσότερο ως υποκατάστατο της ευτυχίας, παρά ως αυτοσκοπό.
Η επιστήμη υπήρξε σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα μιας ανικανοποίητης και περίεργης ανθρωπότητας. Ωστόσο το κίνητρο της περιέργειας φαίνεται να εξασθενεί. Τίποτε δεν εγγυάται ότι οι άνθρωποι του μέλλοντος θα συνεχίσουν να είναι περίεργοι και επίπονοι, όπως οι πρόγονοι τους. Ίσως ανακαλύψουν άλλες πιο ισχυρές απολαύσεις, όπως π.χ. την ηλεκτροχημική διέγερση ορισμένων κέντρων ηδονής στον εγκέφαλο τους, που τώρα ικανοποιούνται με τη τροφή ή το σεξ. Πολύ φοβάμαι ότι οι άνθρωποι του μέλλοντος θα είναι φιλήδονες και μαλθακοί, όπως οι παροιμιώδεις για τη νωθρότητα τους κάτοικοι της αρχαίας Σύβαρης: κάτι σαν «σκυλάκια σαλονιού», που θα τεμπελιάζουν και θα φοβούνται να ριψοκινδυνεύσουν επενδύοντας σε όνειρα.
Κατά τη γνώμη μου ολόκληρη η εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού βασίζεται στη φυγοπονία, δηλαδή στην τάση του ανθρώπου να αποφεύγει τον πόνο (σωματικό ή ψυχικό), την κούραση και την ταλαιπωρία. Ο φυγόπονος άνθρωπος είναι ο δημιουργός του πολιτισμού και όχι ο Κάιν, ο φονιάς. Η νοημοσύνη, η τέχνη και η τεχνολογία είναι αποτελέσματα της ανθρώπινης φυγοπονίας, που αναζητεί πάντα τρόπους για ν’ απαλύνει την ανθρώπινη «τραγωδία», δηλαδή το γεγονός ότι οι άνθρωποι υποφέρουν επειδή απλώς έκαναν την «αμαρτία» να γεννηθούν!
Υπάρχει ωστόσο και η αντίθετη άποψη. Ο Γερμανός «μετα-μεταφυσικός» φιλόσοφος Πέτερ Σλότερινγκ, υποστηρίζει ότι «η τεχνολογία είναι ο γνήσιος δημιουργός του ανθρώπου, επειδή αυτή του επέτρεψε να ξεπεράσει το στάδιο του πρωτόγονου και να γίνει Homo humanus». Για τον ίδιο στον 21ο αιώνα θ’ αναδυθεί η ανθρωπο-τεχνολογία, ένας ισχυρός συνδυασμός ανθρώπου και τεχνολογίας, που θα βασίζεται πλέον στη συνεργασία και όχι στην κυριαρχία, απορρίπτοντας τη λογική του αφέντη-σκλάβου. Ο Σλόντεριγκ ισχυρίζεται ότι η ανθρωπο-τεχνολογία της μετα-μεταφυσικής εποχής εμπεριέχει ελπιδοφόρα μηνύματα καθώς επιτρέπει την εσωτερίκευση του εξωτερικού κόσμου, που καταργεί την διαχωριστική «ψευδαίσθηση» ανάμεσα στο υποκειμενικό άτομο και στην αντικειμενική πραγματικότητα. Σύμφωνα με τον ίδιο οι «έξυπνες» μηχανές σύντομα θα διεκδικήσουν να αναγνωριστούν ως «πνεύμα», κι έτσι άνθρωποι και μηχανές θα αποτελούν απλώς «υβρίδια», που θα συνδυάζουν το υλικό και το πνευματικό στοιχείο.
Η επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης
Ενώ στα πρώτα βήματα της εξέλιξης του ο άνθρωπος χρησιμοποιούσε την τεχνολογία ως προέκταση του σώματος του, σήμερα αρχίζει να τη χρησιμοποιεί ως προέκταση του εγκεφάλου του. Στο κοντινό μέλλον οι μηχανές θα σκέφτονται για μας. Ο κόσμος μας γίνεται υπερβολικά περίπλοκος και ο ανθρώπινος νους αδυνατεί να επιλέγει κάθε φορά τη σωστή απόφαση μέσα από ένα πολύπλοκο συνδυασμό πιθανών λύσεων-απαντήσεων. Ήδη ο εγκέφαλος μας είναι υπερφορτωμένος. Αγγίζουμε πλέον το μάξιμουμ των δυνατοτήτων μας. Δεν μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα με την πολυπλοκότητα και τον απίστευτο όγκο των πληροφοριών που οι ίδιοι παράγουμε. Χρειαζόμαστε βοήθεια. Για την ακρίβεια αναζητούμε μια δικαιολογία για ν’ αποσυρθούμε από την ευθύνη της διαχείρισης του κόσμου: μια «αγγαρεία» που ευχαρίστως θα την αναθέταμε στις ευφυείς μηχανές.
Η εκθετική ανάπτυξη της τεχνολογίας των υπολογιστών σχεδόν εγγυάται ότι οι «έξυπνες μηχανές» θα εμφανιστούν πολύ σύντομα. Οι πρώτοι υπολογιστές έμοιαζαν με τεράστιες εντοιχισμένες ντουλάπες, που είχαν «νοημοσύνη ακρίδας», και ήταν στήριγμα της γραφειοκρατίας. Με το πέρασμα του χρόνου όλο και μίκραιναν σε μέγεθος, ενώ μεγάλωναν σε δυνατότητες. Σύντομα θα γίνουν κυριολεκτικά αόρατοι, «αθέατοι» είναι η καταλληλότερη λέξη, και θα βρίσκονται παντού γύρω μας.
Οι ικανότητες των υπολογιστών αυξάνουν ταχύτατα. Σε αντίθεση με την αρχική εκτίμηση ο Νόμος του Μουρ, που προέβλεπε εκθετική αύξηση της τεχνολογίας των ημιαγωγών, δεν θ’ αγγίξει τα φυσικά του όρια κάπου στο 2010, αλλά θα συνεχίσει να υφίσταται με τη βοήθεια της μοριακής ηλεκτρονικής και ίσως ακόμη ξεπεραστεί. Κάτι τέτοιο θα δημιουργήσει πολύ σύντομα ευφυείς μηχανές με απίστευτες δυνατότητες.
Αν και στην αρχή ήταν απλοί βοηθοί της ανθρώπινης σκέψης, οι υπολογιστές δεν θ’ αργήσουν να γίνουν απαραίτητοι συνεργάτες της. Μήπως στο μέλλον θα γίνουν και οι αφέντες της; Στο κοντινό μέλλον θα κατασκευάζουμε υπολογιστές ένα εκατομμύριο φορές πιο ισχυρούς από τους σημερινούς, και θα υπάρχουν νευρωνικά δίκτυα, που θα μιμούνται επιτυχώς τον τρόπο λειτουργίας των ανθρωπίνων νευρώνων. Ο γνωστός συγγραφέας Άρθουρ Κλαρκ προβλέπει ότι «μετά το 2020, όταν κατασκευαστεί η πρώτη Τεχνητή Νοημοσύνη, θα υπάρχουν δύο ευφυή είδη στον πλανήτη μας: ένα βιολογικό, που θα εξελίσσεται αργά κι ένα τεχνολογικό, που θα εξελίσσεται με γεωμετρική πρόοδο». Το χάσμα ανάμεσα στα δύο ευφυή είδη δεν θ’ αργήσει να φανεί...
Η εξέλιξη στην τεχνολογία των μικροεπεξεργαστών και η επικείμενη εφαρμογή της μοριακής ηλεκτρονικής σε νανοκλίμακα, μεταθέτει την κατασκευή των πρώτων πραγματικά «έξυπνων μηχανών» πολύ πριν απ’ όσο αρχικά φανταζόμασταν. Η νανοτεχνολογία υπόσχεται «πολύ χώρο στο βάθος» και μάλιστα σχετικά σύντομα. Το 2020μ.Χ. είναι μια πιθανή ημερομηνία. Σύμφωνα με κάποιους «συντηρητικούς» υπολογισμούς ως το έτος 2030 μ.Χ. η τεχνολογία θα έχει εξελιχτεί εκθετικά και σε τέτοιο βαθμό, ώστε η Τεχνητή Νοημοσύνη, που θα είναι ένα εκατομμύριο φορές ισχυρότερη από τον ανθρώπινο εγκέφαλο, να είναι πραγματικότητα.
Ο παραγκωνισμός του ανθρώπινου είδους
Αρκετοί άνθρωποι, διακατεχόμενοι από ένα είδος αντι-τεχνολογικής υστερίας, βλέπουν σ’ αυτήν την ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη το τέλος της κυριαρχίας του ανθρώπινου είδους. Ακόμη και επιστήμονες, οι οποίοι εργάζονται σε τεχνολογίες αιχμής, ανησυχούν για το ενδεχόμενο ο άνθρωπος να παραγκωνιστεί από μια νέα γενιά ευφυών μηχανών, που θα είναι εκατομμύρια φορές πιο έξυπνες από τον ίδιο και θα μπορούν να αυτοαναπαράγονται. Όταν συμβεί αυτό θεωρούν βέβαιο ότι τα ευφυή ρομπότ με συνείδηση θα παραγκωνίσουν το ανθρώπινο είδος. Είναι άραγε μοιραίο να συμβεί κάτι τέτοιο;
Το 1988 υπήρχαν μόλις 280.000 βιομηχανικά ρομπότ στον κόσμο, τα περισσότερα από αυτά στην Ιαπωνία. Το 2028 θα υπάρχουν περισσότερα ρομπότ απ’ ότι άνθρωποι στον πλανήτη μας. Για τις πλούσιες χώρες με χαμηλή γεννητικότητα, όπου το εργατικό κόστος είναι υψηλό, ο αυτοματισμός και η ρομποτική –και όχι η μετανάστευση– θεωρείται από πολλούς ως η καλύτερη λύση για την αύξηση της παραγωγικότητας. Έτσι, αργά ή γρήγορα οι «αυτοματοποιημένοι σκλάβοι» θα αντικαταστήσουν τους βιομηχανικούς εργάτες και σταδιακά θα εξαφανίσουν την ανάγκη τους. Η ανθρώπινη εργασία, στην αρχή η σωματική και κατόπιν και η πνευματική, θα καταντήσει περιττή. Οι άνθρωποι θα υποστούν έναν εξοντωτικό ανταγωνισμό από τα ευφυή ρομπότ που θα αυτοαναπαράγονται, σταδιακά θα παραγκωνιστούν και κάποια στιγμή θ’ αναγκαστούν να αποδεχτούν την ήττα τους και ν’ αποσυρθούν σιωπηλά από το παιχνίδι της εξέλιξης, εγκαταλείποντας τη διαχείριση του κόσμου στις υπερ-ευφυείς μηχανές. Αυτό άλλωστε μας διδάσκει η ιστορία της εξέλιξης των ειδών, καθώς «το έργο έχει ξαναπαιχτεί» στο παρελθόν με διαφορετικούς ωστόσο πρωταγωνιστές.
«Τα βιολογικά είδη δεν επιβιώνουν σχεδόν ποτέ όταν συναντώνται με ανώτερους ανταγωνιστές… Οι ρομποτικές βιομηχανίες θα επιδοθούν σ’ έναν ανελέητο ανταγωνισμό μεταξύ τους για ύλη, ενέργεια και χώρο, κάτι που θα εκτοξεύσει τις τιμές όλων αυτών πέρα από τις ανθρώπινες δυνατότητες. Μη μπορώντας ν’ ανταποκριθεί στις ανάγκες της ζωής, το βιολογικό ανθρώπινο είδος θα βρεθεί στο χείλος της εξαφάνισης», επιχειρηματολογεί ο «τρομοκράτης» μαθηματικός Θίοντορ Κατζίνσκι, που θεωρεί ότι ο άνθρωπος ίσως και να μην τα καταφέρει στον ελεύθερο ανταγωνισμό με τις μηχανές, εκτός αν αποφασίσει να γίνει Homo Cyber, ένα υβρίδιο ανθρώπου και μηχανής. Ευτυχώς όμως, σύμφωνα με τον ίδιο, «υπάρχει πιθανώς κάποια ελπίδα, επειδή δε ζούμε σε μια απολύτως ελεύθερη αγορά». Από την άλλη οι άνθρωποι δε θα μπορούν να σωθούν βγάζοντας απλά τις μηχανές από την «πρίζα», επειδή θα είναι τόσο εξαρτημένοι από αυτές για τις καθημερινές του αποφάσεις, που μια τέτοια ενέργεια θα ισοδυναμούσε με αυτοκτονία. Τι θα μπορούσε λοιπόν να συμβεί σε μια μελλοντική ανθρώπινη κοινωνία κυριαρχούμενη από ευφυείς μηχανές;
Άνθρωποι: Τα οικόσιτα ζώα του μέλλοντος;
Η επιστημονική φαντασία και το Χόλιγουντ μας έχουν ήδη προετοιμάσει παρουσιάζοντας μια σειρά από σχετικά σενάρια. Ταινίες όπως Εξολοθρευτής, Robocop και Blade Runner, όπου τα ρομπότ παίζουν σημαντικό ρόλο προσπαθώντας να υποσκελίσουν τον άνθρωπο, ίσως ν’ αποτελούν απλώς «ήπια» μελλοντολογικά σενάρια. Αρκετοί τεχνοφοβικοί προβλέπουν ένα ακραίο εφιαλτικό σενάριο, όπως αυτό στην ταινία Matrix: έπειτα από έναν καταστροφικότατο πόλεμο ανάμεσα στην ανθρωπότητα και στις νοήμονες μηχανές, οι δεύτερες κυριαρχούν. Προς κακή μας τύχη δεν αποφασίζουν να μας εξοντώσουν αλλά να μας εκμεταλλευτούν, να μας απομυζήσουν. Όχι την εργασία μας, αλλά την ενέργειά μας. Μας αναπαράγουν και μας «φυτεύουν» για ν’ αποστάξουν τον πολύτιμο βιοηλεκτρισμό μας, ενώ παράλληλα τροφοδοτούν τον εγκέφαλο μας μ’ έναν εικονικό κόσμο, μόνον και μόνον για να είναι απασχολημένος και να μην αντιλαμβάνεται έτσι τη φρικτή πραγματικότητα. Η ανθρωπότητα είναι σκλαβωμένη, τόσο πραγματικά όσο και εικονικά, σε σημείο ώστε οι νοήμονες μηχανές να αισθάνονται μια ελιτίστικη περιφρόνηση, σχεδόν απέχθεια γι’ αυτήν. Οι μηχανές την βλέπουν σαν ένα είδος πλανητικού «ιού», θεωρώντας ταυτόχρονα τον εαυτό τους ως τη «θεραπεία» (ή τη Νέμεση), που έστειλε η Γαία…
Το Matrix συνόψισε απλώς τους φόβους ορισμένων τεχνοφοβικών ανθρώπων, που θεωρούν τις νοήμονες μηχανές εκ φύσεως εχθρικές απέναντι στην ανθρωπότητα. Στην πραγματικότητα όμως οι μηχανές, έστω και όταν αρχίσουν ν’ αναπαράγονται, θα συνεχίσουν ν’ αποτελούν δημιουργήματα των ανθρώπων, και πιθανότατα θα έχουν βαθιά μέσα στο «πληροφοριακό DNA» τους την εντολή να μην βλάψουν τους ανθρώπους, κάτι ανάλογο με τους ρομποτικούς νόμους του Ισαάκ Ασίμωφ. Ωστόσο ο κίνδυνος δεν είναι μήπως κάποτε οι «αυτοματοποιημένοι σκλάβοι» μας επαναστατήσουν, αλλά μήπως η ελίτ εκείνης της εποχής αποφασίσει, μέσω των μηχανών, να επιβάλει την απόλυτη κυριαρχία της στην υπόλοιπη ανθρωπότητα.
Ο αμερικανός «τρομοκράτης» Θιοντόρ Κατζίνσκι ανάγκασε εκβιαστικά τις εφημερίδες New York Times καιWashington Post Το Μανιφέστο του Γιουναμπόμπερ, στο οποίο περιλαμβανόταν το παρακάτω ανατριχιαστικό (ή αν θέλετε προφητικό) απόσπασμα: «Εξαιτίας των τεχνολογικών εξελίξεων, η ελίτ θα ασκεί μεγαλύτερο έλεγχο στις μάζες, κι επειδή η ανθρώπινη εργασία δε θα είναι πλέον αναγκαία οι μάζες, θα είναι περιττές, ένα βάρος στο σύστημα. Εάν η ελίτ είναι ανελέητη, μπορεί απλώς ν’ αποφασίσει να εξοντώσει τις μάζες. Εάν έχει κάποια ανθρωπιά, η ελίτ μπορεί να χρησιμοποιήσει την προπαγάνδα ή κάποια άλλη ψυχολογική ή βιολογική τεχνική για να μειώσει τον ρυθμό των γεννήσεων έως ότου οι ανθρώπινες μάζες εκλείψουν αφήνοντας τον κόσμο στην ελίτ. Ή, αν η ελίτ αποτελείται από ήπιους φιλελεύθερους ανθρώπους, ίσως αποφασίσει να παίξει το ρόλο του καλού ποιμένα για την υπόλοιπη ανθρωπότητα. Η ελίτ θα φροντίσει να ικανοποιούνται οι φυσικές ανάγκες των ανθρώπων, να μεγαλώνουν τα παιδιά υπό υγιεινές συνθήκες και να έχουν όλοι οι άνθρωποι ένα χόμπι για να απασχολούνται. Όποιος εξακολουθεί να είναι ανικανοποίητος θα υποβάλλεται σε ‘’θεραπεία’’ για να ξεπεράσει το ‘’πρόβλημά’’ του. Φυσικά, η ζωή δε θα έχει κανένα νόημα και οι άνθρωποι θα πρέπει να υποβληθούν σε γενετική ή ψυχολογική μηχανική ‘’θεραπεία’’ για να χάσουν κάθε διάθεση συμμετοχής στις διαδικασίες της εξουσίας ή για να διοχετεύσουν την ορμή τους για εξουσία σε κάποιο ακίνδυνο χόμπι. Αυτά τα ανθρώπινα όντα μπορεί να είναι ευτυχισμένα σε μια τέτοια κοινωνία, αλλά είναι βέβαιο ότι δε θα είναι ελεύθερα. Θα έχουν υποβιβαστεί σε κατοικίδια ζώα»... να δημοσιεύσουν.
Αυτή θα είναι άραγε η μοίρα του ανθρώπου; Να υποβιβαστεί σ’ ένα είδος παθητικού «κατοικίδιου» του μέλλοντος, που θα επιζεί χάρη στα εναπομείναντα ίχνη ανθρωπισμού ή στον οίκτο της τότε διαχειριστικής ελίτ; Αν είναι έτσι τότε το Οργουελιανό 1984, θα φαντάζει απλώς «περίπατος», εφόσον είναι προτιμότερο να καταλήξουμε μια κοινωνία τυποποιημένων ανθρώπων με μικρότερο γονιδιακό απόθεμα, παρά ανελεύθερα «σκλαβάκια σαλονιού»…
Ωστόσο το άρθρο αυτό δεν γράφτηκε ως προειδοποίηση για την τροπή που μπορεί να πάρει η τεχνολογική εξέλιξη, που οι ίδιοι εξαπολύσαμε πριν από χιλιάδες χρόνια. Ο γράφων αρνείται να δεχτεί τη λογική του «φρανγκεσταϊνικού συνδρόμου», που θέλει τα ανθρώπινα δημιουργήματα να στρέφονται νομοτελειακά ενάντια στον δημιουργό τους.
Αν και υπάρχει μια πιθανότητα οι χειρότεροι φόβοι μας να πραγματοποιηθούν, ακόμη κι έτσι δεν έχουμε το δικαίωμα να σταματήσουμε την τεχνολογική εξέλιξη. Ούτε και μπορούμε να υπαγορεύσουμε στους ανθρώπους του 21ου αιώνα το τί θα κάνουν. Το σίγουρο είναι ότι οι άνθρωποι του μέλλοντος θα αδιαφορούν για τις απόψεις μας, όπως εμείς αδιαφορούμε για τις «πρωτόγονες» απόψεις των ανθρώπων του 19ου αιώνα. Όπως και να ‘χει το μέλλον είναι «προγραμματισμένο» να είναι επικίνδυνο, γεμάτο προκλήσεις αλλά και τρελά όνειρα. Στο χέρι μας είναι αν ανακαλύψουμε σ’ αυτό τους χειρότερους εφιάλτες μας ή τα ομορφότερα όνειρα μας...
Γιώργος Στάμκος
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου