Δύο ήπειροι πήραν το όνομά του. Η Ευρώπη παραληρούσε με τις πικάντικες ιστορίες που περιέγραφε από τον Νεό Κόσμο. Όμως, 500 χρόνια μετά, μπορούμε να εμπιστευτούμε τα λεγόμενα του Αμέριγκο Βεσπούτσι;
του Peter Popham.
Είναι φυσικό αρκετοί να ζηλέψουν ένα πρόσωπο που έδωσε το όνομα του όχι μόνο σε μία, αλλά σε δύο ηπείρους. Ο μαθηματικός από την Φλορεντία, που υπήρξε και ο θαλασσοπόρος που, λίγα χρόνια μετά τον Κολόμβο, διέσχισε τον Ατλαντικό, προσεγγίζοντας τη σημερινή Βενεζουέλα και Βραζιλία και φτάνοντας σχεδόν στην Παταγονία, έχει ακούσει κατ' επανάληψη πολλές κατηγορίες: ψευδόταν εσκεμμένα, ήταν απατεώνας, «ψεύτης τουρσέμπορος» και πολλά άλλα.
Ωστόσο δεν υπάρχει αμφιβολία πως υπήρξε ένας μεγάλος θαλασσοπόρος. 'Ένας άνθρωπος της επιστήμης και των μαθηματικών, που μεγάλωσε στο πνευματικό θερμοκήπιο της Φλωρεντίας των Μεδίκων και που έκλεισε την καριέρα του με τον Βασιλιά της Ισπανίας να τον τιμά με τον τίτλο του «Pilot Major».
Οι ιστορίες από τις περιπέτειές του στο μέρος που πρώτος αποκάλεσε «Νέο Κόσμο» έγιναν μπέστ σέλερ. Σε αντίθεση με τον Κολόμβο, ήξερε ότι δεν βρισκόταν στις Ινδίες.
Ο Βεσπούτσι γεννήθηκε το 1454. Ήταν γιος ενός συμβολαιογράφου του οποίου το πελατολόγιο περιελάμβανε την άρχουσα ελίτ της πόλης. Έτσι, ο Βεσπούτσι πέρασε τα νιάτα του κοντά στους ανθρώπους που έκαναν την Φλωρεντία το «άνθος της Αναγέννησης». Παρασύρθηκε από την ταραχώδη ακαδημαϊκή ατμόσφαιρα της πόλης, την ταχέως εξελισσόμενη γνώση της γεωμετρίας, των μαθηματικών, της φιλοσοφίας, της ιατρικής, της ατρονομίας και της αστρολογίας και έγινε στενός φίλος ενός ξαδέλφου του Λορέντζο ντε Μεντίτσι.
Η μελέτες δεν είχαν μόνο θεωρητικό ενδιαφέρον. Με την πτώση των Khans στην Κίνα και τη στροφή των Μογγόλων που κυβερνούσαν την Περσία στο Ισλάμ, το χερσαίο δρομολόγιο του Μάρκο Πόλο προς την Άπω Ανατολή ήταν αποκλεισμένο. Χάρη στον Πόλο, όλη η Ευρώπη γνώρισε τα υπέροχα πλούτη της Ανατολής και τώρα οι αναγεννησιακοί άντρες από την Φλωρεντία και από άλλού ονειρεύονταν να φτάσουν εκεί από τη θάλασσα.
Ο σύχρονος του Βεσπούτσι, πολυμαθής Πάολο Νταλ Πότσο Τοσκανέλι, καταγόταν κι αυτός από την Φλορεντία. Έγραψε στο βασιλιά της Πορτογαλίας, τον Ιούνιο του 1474 πως παρουσιάζονται μπροστά του «αυτά τα πολύ εύφορα εδάφη με κάθε είδους μπαχαρικά και πολύτιμους λίθους», παλάτια που καλύπτονται από ατόφιο χρυσάφι, εκεί όπου ανθίζει η φιλοσοφία και η αστρολογία, οι τέχνες και οι εφευρέσεις, επιμένοντας πως το θαλάσσιο πέρασμα προς την Ανατολή ήταν μία βεβαιότητα. «Στέλνω στη Μεγαλειότητα Σας έναν χάρτη που ζωγράφισα στο χέρι και που δείχνει τα νησιά από τα οποία το ταξίδι προς την Ανατολή πρέπει να αρχίσει...».
Όλα αυτά φυσικά ήταν μια τεράστια μπλόφα: οι άντρες αυτοί γνώριζαν ότι η γη είναι στρογγυλή, αλλά είχαν μόνο μια πολύ νεφελώδη ιδέα για το τι υπάρχει στην άλλη πλευρά. Όμως η πρόκληση του άγνωστου είναι παρά πολύ μεγάλη για να της αντισταθεί κανείς. Το 1941, ένα χρόνο πριν ο Κολόμβος φτάσει στις «Ινδίες», ο Βεσπούτσι έφυγε από την Φλωρεντία και κατευθύνθηκε προς τη Σεβίλλη. Βρήκε χρήματα κάνοντας τον προμηθευτή σε πλοία που αναχωρούσαν -εξ ου και η δυσφημιστική ονομασία «τουρσέμπορος» την οποία του καταλόγισε αιώνες αργότερα ο Ralph Waldo Emerson.
Εκείνη τη περίοδο, ο Βεσπούτσι βυθίζεται σε χάρτες, διαγράμματα και εικασίες. 'Εφυγε για το πρώτο ταξίδι του στις 10 Μαΐου 1497 ως ειδικός στη αρχέγονη τέχνη της ναυσιπλοΐας.
Αυτά ήταν τα λόγια που από την στιγμή που γράφτηκαν, έδωσαν ώθηση στην Ευρώπη. Ο Βεσπούτσι ήξερε τα γεωγραφικά έργα του Πτολεμαίου και είχε περάσει χρόνια ασχολούμενος με χάρτες και γεωγραφικές θεωρίες. Γι' αυτόν, η ακτή της σύγχρονης Βενεζουέλας και της Βραζιλίας, όπου προσάραξε η αποστολή του, δεν είχαν τίποτα κοινό με τις ζώνες που περιγράφονταν από τους εξερευνητές της Ανατολής. Αντίθετα, ήταν κάτι πολύ πιο συναρπαστικό: ένας κόσμος που κανείς δεν είχε φανταστεί.
«Σίγουρα», έγραψε, «εάν ο επίγειος παράδεισος υπάρχει σε κάποιο σημείο της γης, εκτιμώ ότι δεν είναι μακριά από αυτά τα μέρη». Στην περιγραφή του, αυτός ο νέος κόσμος αποτελείται από άκρα. Από τη μία πλευρά, οι άνθρωποι που συναντά ζουν σε μια ονειρική κατάσταση της ευδαιμονίας: χωρίς μέταλλα εκτός από χρυσό, χωρίς ρούχα, χωρίς σημάδια γήρανσης. Με ελάχιστες ασθένειες, καμία κυβέρνηση, καμία θρησκεία, κανένα εμπόριο. Σε μια χώρα πλούσια σε ζώα και φυτά, χρώματα και αρώματα, καθαρή από το λεκέ του πολιτισμού, «ζουν 150 χρόνια και σπάνια αρρωσταίνουν».
Όμως, «γύριζε το νόμισμα» και βρισκόταν σε ένα κόσμο διαβόλων. «Τρώνε ο ένας τον άλλο, ο νικητής τρώει τους ηττημένους», έγραψε. «Ξέρω έναν άνθρωπο ο οποίος... είχε τη φήμη ότι έχουν καταναλώσει περισσότερα από 300 ανθρώπινα σώματα...». Οι γυναίκες ήταν έντονα επιθυμητές, «καμία ανάμεσά τους δεν είχε πλαδαρό στήθος», αλλά ήταν επίσης τέρατα και μάγισσες, που προκαλούσαν τους άνδρες με τον αισθησιασμό τους.
Οι συγκλονιστικές περιγραφές του Βεσπούτσι ενέπνευσαν μια πρώτη φανταστική συνάντησή του με μία γηγενή: ο εξερευνητής και η γυμνή, αισθησιακή και χλωμή γυναίκα κοιτάζονται. Η γυναίκα κατεβαίνει από μια αιώρα και τον πλησιάζει. Εν τω μεταξύ, σε ένα άλλο ύψωμα, μια άλλη γυναίκα ψήνει το κάτω μισό ενός ανθρώπινου σώματος σε μια φωτιά.
Η άγρια και φανταστική φύση των περιγραφών του Βεσπούτσι εγείρουν το ερώτημα του πόσο αξιόπιστες είναι οποιεσδήποτε από τις παρατηρήσεις του, αλλά έτσι κι αλλιώς μεγάλη αμφιβολία περιβάλλει σχεδόν όλα όσα περιλαμβάνονται στις περιπέτειές του. Δεν γνωρίζουμε πόσα ταξίδια ανέλαβε. Η πατρότητα σε ορισμένα γραπτά παραμένει αμφισβητήσιμη και δεν είναι ακόμη καθολικά αποδεκτό ότι ήταν αυτός που προσδιόρισε τη Νότια Αμερική ως αυτό που ήταν, μια νέα ήπειρος.
Ο πρώτος που μάλλον το έκανε ήταν ο Γερμανός γεωγράφος Martin Waldseemüller. Στην κοινωνική έρευνα για τη παγκόσμια γεωγραφία, που δημοσιεύθηκε το 1505, περιλαμβάνεται ένα από τα γραπτά του Βεσπούτσι και ένας παγκόσμιος χάρτης με την ένδειξη «Αμερική» για τη νέα, νότια ήπειρο. Για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε αυτό το όνομα, προς τιμήν «αυτού που την ανακάλυψε, ενός άντρα με μεγάλες ικανότητες». Ο γεωγραφος αργότερα άλλαξε γνώμη και θέλησε να αλλάξει το όνομα της ηπείρου. Αλλά από τότε οι ιστορίες του Βεσπούτσι για το σεξ και τον κανιβαλισμό στον «παράδεισο» τον είχε κάνει διάσημο. Και το όνομα είχε κολλήσει.
(*) O Peter Popham είναι συγγραφέας κα δημοσιογράφος της εφημερίδας Intependent.
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου