Πώς έμοιαζε η Ανταρκτική πριν μπει στην κατάψυξη

Η σημερινή τοπογραφία της Ανταρκτικής όπως χαρτογραφήθηκε με ραντάρ. Η μελέτη αφορά την ιστορία του Λάμπερτ Γκράμπεν, ενός γιγάντιου φαραγγιού στα ανατολικά (S.Thomson et at.) 

Μέχρι πριν από 80 εκατομμύρια χρόνια, η Ανταρκτική ήταν μέρος μιας αρχαίας υπερηπείρου που ονομάστηκε Γκοντβάνα. Αργότερα, το έδαφος σχίστηκε και δημιούργησε μια μια μεγάλη κοιλάδα, την οποία διέτρεχαν μακριά, νωχελικά ποτάμια. Αργότερα, πριν από 34 εκατομμύρια χρόνια, η επίπεδη τότε ήπειρος μπήκε στην κατάψυξη και άλλαξε για πάντα.

Νέα μελέτη που βασίστηκε στην ανάλυση ιζημάτων αποκαλύπτει πώς η επίπεδη Ανταρκτική σημαδεύτηκε από τα βαθιά φαράγγια και τα φιορδ που διακρίνουν σήμερα τα ραντάρ κάτω από τον πάγο.

«Δεν είχαμε προσδιορίσει πώς το τοπίο άλλαξε στην πορεία του χρόνου» αναφέρει ο Στιούαρτ Τόμσον, επικεφαλής της μελέτης στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα στην Τούσον.

«Είχαν διατυπωθεί πολλές εικασίες για το πότε σχηματίστηκαν κάτω από τους πάγους τα μεγάλα φιορδ της Ανταρκτικής. Κανείς όμως δεν μπορούσε να γνωρίζει με βεβαιότητα χωρίς δείγματα από τα πετρώματα ή τα ιζήματα».

Η μελέτη εστιάστηκε στο Λάμπερτ Γκράμπεν («γκράμπεν» στα γερμανικά σημαίνει τάφρος ή χαντάκι), ένα γιγάντιο φαράγγι στην Ανατολική Ανταρκτική, μέσα στο οποίο βρίσκεται σήμερα ο μεγαλύτερος παγετώνας του κόσμου.

Προηγούμενες μελέτες είδαν δείξει ότι το φαράγγι σχηματίστηκε πριν από περίπου 80 εκατ. χρόνια. όταν η Ανταρκτική, η Ινδία και η Αφρική αποσπάστηκαν από τη Γκοντβάνα: η διάσπαση της υπερηπείρου σχημάτισε μακριές, γραμμικές κοιλάδες, κάθετες στις ακτές των νεογέννητων ηπείρων.

Το κλίμα της Γης ήταν τότε θερμότερο από ό,τι σήμερα και η Ανταρκτική έσφυζε από ζωή, ακόμα και όταν έφτασε στην τελική της θέση πάνω από το Νότιο Πόλο. Πριν από 34 εκατ. χρόνια, το κλίμα του πλανήτη τελικά άλλαξε και η Ανταρκτική καλύφθηκε από πάγο.

Η νέα μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Nature Geoscience, εξηγεί πώς η ροή των παγετώνων που σχηματίστηκαν τότε έσκαψε την κοιλάδα του Γκράμπεν και την έκανε τόσο βαθιά και απότομη.

Ο Τόμσον και οι συνεργάτες του εξέτασαν δείγματα βράχων που παρασύρθηκαν από τους παγετώνες, καθώς και ιζήματα που μεταφέρθηκαν από αρχαίους παγετώνες μέχρι τον Κόλπο του Πριτζ Μπέι, έξω από την Ανατολική Ανταρκτική.

Οι αναλύσεις που πραγματοποιήθηκαν στα δείγματα επέτρεψαν στους ερευνητές να υπολογίσουν πότε διαβρώθηκε η επιφάνεια και πόσο γρήγορα συνέβη αυτό.

Η εικόνα που προκύπτει: από τα 250 μέχρι τα 34 εκατ. χρόνια πριν, η περιοχή γύρω από το Λάμπερτ ήταν επίπεδη και αποστραγγιζόταν από αργά ποτάμια. Πριν από 34 εκατ. χρόνια, όταν το κλίμα της Γης έγινε πιο ψυχρό, η περιοχή καλύφθηκε από παγετώνες, οι οποίοι σταδιακά διέβρωσαν τα πετρώματα και σχημάτιζαν μια βαθιά τάφρο.

Καθώς κυλούσαν προς τη θάλασσα, οι παγετώνες του Λάμπερτ έσκαψαν το υποκείμενο πέτρωμα σε β άθος 1,6 με 2,5 χιλιομέτρων, υπολογίζουν οι ερευνητές. Η διαδικασία διάβρωσης επιβραδύνθηκε απότομα όταν το κάλυμμα πάγου της Ανταρκτικής σταθεροποιήθηκε, πριν από 15 εκατ. χρόνια.

Η μελέτη προσφέρει νέα στοιχεία και για έναν άλλο, αινιγματικό σχηματισμό της Ανταρκτικής. Στην άκρη του Λάμπερτ Γκράμπεν, περίπου 600 χιλιόμετρα από τις ακτές, βρίσκεται η Οροσειρά Γκαμπούρτσεφ, θαμμένη ολόκληρη κάτω από τους πάγους.

Προηγούμενες έρευνες υποδείκνυαν ότι η οροσειρά σχηματίστηκε σε δύο φάσεις: το πρώτο κύμα ανύψωσης ήταν πριν από 250 εκατ. χρόνια, και το δεύτερο ακολούθησε από 100 εκατ. χρόνια.

Η νέα μελέτη, όμως, δεν εντόπισε ενδείξεις για αυτό το δεύτερο κύμα ανύψωσης των πετρωμάτων. Αντίθετα, τα ορυκτά της οροσειράς που βρέθηκαν στα ιζήματα δείχνουν ότι τα όρη Γκαμπούρτσεφ πήραν όλο τους το ύψος με ένα μόνο τεκτονικό σπρώξιμο.

Όπως επισημαίνει η ερευνητική ομάδα, τα νέα στοιχεία όχι μόνο αποκαλύπτουν πότε και πώς μεταμορφώθηκε το τοπίο της Ανταρκτικής, αλλά θα βοηθήσουν επίσης στην τελειοποίηση των μοντέλων που χρησιμοποιούνται για να εκτιμηθεί ο ρόλος του καλύμματος πάγου στο σημερινό κλίμα.




ΠΗΓΗ