Τι είναι ο "λευκός νάνος";

"Ένας αστεροειδής κομματιάστηκε και εξατμίστηκε αφού βρέθηκε πολύ κοντά σε ένα καυτό λευκό νάνο..."

Αυτό διάβασες πρόσφατα σε κάποιο έντυπο ή το είδες στην τηλεόραση! Και διερωτάσαι, μα ποιος είναι αυτός ο λευκός νάνος;

"Λευκός νάνος" ονομάζεται το υπόλειμμα του πυρήνα ενός μικρού ή μεσαίου σε μάζα "νεκρού "αστέρα. Τα αστρικά πτώματα χωρίζονται σε τρία είδη. Οι λευκοί νάνοι, οι αστέρες νετρονίων και οι μαύρες τρύπες. Σε περίπου 5 δισεκατομμύρια χρόνια θεωρείται ότι ο ήλιος θα μετατραπεί σε λευκό νάνο.

Οι λευκοί νάνοι πήραν την ονομασία τους από το άφθονο ορατό φως που εκπέμπουν λόγω των έντονων υψηλών θερμοκρασιών τους. Ο μέσος λευκός νάνος έχει περίπου την μισή μάζα του Ήλιου, τη διάμετρο της γης και τόσο συμπυκνωμένη ύλη που δεν υπάρχει πουθενά στη γη. Αξίζει να σημειωθεί ότι όσο μεγαλύτερη μάζα έχει, τόσο μικρότερη είναι η διάμετρος του Λευκού νάνου.

Τη θερμότητα τους την κληρονόμησαν όχι μόνο από εκείνη που παρέμεινε από την παραγωγή ενέργειας με θερμοπυρηνικές αντιδράσεις στον προ-γεννήτορα τους αστέρα αλλά και από την βαρυτική δυναμική ενέργεια που μετατρέπεται σε θερμότητα κατά τη βαρυτική κατάρρευση των κεντρικών περιοχών του παλιού αστέρα. 

Αφού περάσουν δεκάδες δισεκατομμύρια χρόνια , οι λευκοί νάνοι κρυώνουν και εκπέμπουν ελάχιστη ακτινοβολία και καθόλου φως οπότε μετατρέπονται σε μαύρους νάνους. Πολλοί κοντινοί λευκοί νάνοι που κατάφεραν οι αστρονόμοι να μελετήσουν, παρατήρησαν ότι είναι πηγές μαλακών ακτίνων Χ και υπεριώδους. Έτσι παρατηρούν και τη χημική σύσταση των λεπτών ατμοσφαιρών αυτών των λευκών νάνων. Υπάρχουν ενδείξεις ότι υπολείμματα πλανητών και κομήτες από το σύστημα του παλαιού αστέρα αλληλεπιδρούν και πέφτουν στον λευκό νάνο προκαλώντας έτσι την εκπομπή των ακτίνων Χ.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν όταν είναι μέλη διπλού συστήματος  οι Λευκοί Νάνοι όπου βρίσκονται πολύ κοντά σε άλλον αστέρα. Σε αυτή την περίπτωση δημιουργούνται εντυπωσιακά αστρονομικά φαινόμενα όπως κατακλυσμικοί μεταβλητοί, καινοφανείς αστέρες και υπερκαινοφανείς αστέρες τύπου "la". Οι τελευταίοι θεωρούνται ίσως οι ισχυρότερες εκρήξεις στο Σύγχρονο σύμπαν!

Το καλοκαίρι που μας πέρασε, η ΝΑΣΑ εντόπισε ένα λευκό νάνο που είχε κάψει τα καύσιμα του και βρισκόταν στο τελικό του στάδιο. Βρίσκεται σε απόσταση 7,200 ετών φώτο από την γη με θερμοκρασία επιφάνειας να αγγίζει τους 200,000 βαθμούς Κελσίου σε σύγκριση με τον την θερμοκρασία του Ήλιου που υπολογίζεται στους 6,000 βαθμούς Κελσίου.

Η θερμοκρασία ενός Λευκού νάνου είναι τόσο μεγάλη που το φάσμα της φωτόσφαιρας του έχει γραμμές εκπομπής στο υπεριώδες τμήμα. Αυτό το φαινόμενο δεν είχε ξαναπαρατηρηθεί μέχρι σήμερα!