Είναι 30 Οκτωβρίου 1938, βράδυ Κυριακής, παραμονή του Halloween. 6.000.000 ακροατές ακούνε το ραδιοφωνικό σταθμό CBS. Τηλεόραση δεν υπάρχει ακόμα, το ραδιόφωνο θεωρείται η πιο έγκυρη πηγή πληροφόρησης.
Πριν ενάμιση χρόνο, στις 6 Μαΐου 1937, το γερμανικό ζέπελιν “Hindenburg” ανεφλέγη στο Λέικχαρστ του Νιού Τζέρσει. Ο δημοσιογράφος Χέμπερτ Μόρισον έδωσε την πρώτη απευθείας δημοσιογραφική κάλυψη καταστροφής:
«Τυλίχτηκε στις φλόγες! Κάντε στην άκρη, κάντε στην άκρη, παρακαλώ… Θεέ μου, είναι τρομερό, κάντε στην άκρη… Ω, οι επιβάτες και όλη η ανθρωπότητα…»
Έντεκα μήνες μετά, στις 14 Απριλίου 1938, ο πρόεδρος Ρούσβελτ ανακοινώνει από το ραδιόφωνο ότι το “New Deal” που εφαρμοζόταν από το 1933 ως αντίδοτο στην οικονομική-κοινωνική κρίση που ξεκίνησε με το Μεγάλο Κραχ, «παρουσίαζε αισθητή καθυστέρηση».
Αλλά «το μόνο που πρέπει να μας φοβίζει είναι ο φόβος».
Ο Χίτλερ δεν έχει εισβάλλει ακόμα στην Πολωνία, ξεκινώντας το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά κάποιοι οξυδερκείς πολιτικοί αναλυτές και διανοούμενοι προειδοποιούν το κοινό για τον κίνδυνο από τον ανερχόμενο μιλιταριστικό εθνικοσοσιαλισμό.
Πριν δέκα χρόνια έχει κυκλοφορήσει το πρώτο λαϊκό περιοδικό επιστημονικής φαντασίας, το Amazing Stories. Στο πρώτο τεύχος υπάρχει το διήγημα “Monsters from Mars”, με θέμα την εισβολή Αρειανών στη Γη.
Διαστημικό πρόγραμμα δεν έχει ξεκινήσει ακόμα. Το φεγγάρι και ο Άρης ίσως και να κατοικούνται από πολεμοχαρή πράσινα ανθρωπάκια ή κάτι πολύ χειρότερο.
Εκείνο το βράδυ μια εκπομπή ξεκινάει με τη βαθιά φωνή του εκφωνητή να λέει ότι τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα οι Αμερικάνοι έμαθαν ότι «αυτός ο κόσμος παρακολουθείται στενά από μια νοημοσύνη μεγαλύτερη από του ανθρώπου. Νοήμονες εξωγήινοι, ψυχροί και άπονοι, που συνωμοτούν –αργά και σταθερά, ενάντια στην ανθρωπότητα.»
Η εκφώνηση διακόπτεται από το δελτίο καιρού. Όλα φυσιολογικά. Λίγο κρύο, ίσως και να βρέξει. Μετά διάλειμμα για μουσική, απευθείας από το ξενοδοχείο Παρκ Πλάζα, στο κέντρο της Νέας Υόρκης. Όλα φυσιολογικά.
Έπειτα η μουσική διακόπτεται από ένα έκτακτο δελτίο ειδήσεων: «Εκρήξεις αερίων στον Άρη.»
Στη συνέχεια ο ρεπόρτερ Καρλ Φίλιπς παίρνει συνέντευξη από τον αστροφυσικό Πίρσον, για την αστρονομική σημασία της «έκτακτης» Αρειανής δραστηριότητας.
Στο σημείο αυτό ο εκφωνητής ενημερώνει τους ακροατές ότι ένα τεράστιο ιπτάμενο αντικείμενο έχει προσγειωθεί στο Γκρόβερς Μιλ του Νιου Τσέρσεϊ –κοντά στο μέρος όπου καταστράφηκε το ζέπελιν.
Ο Φίλιπς και ο Πίρσον σπεύδουν στην περιοχή για διερευνήσουν το θέμα. Βρίσκουν ένα μεγάλο πλήθος σε σύγχυση και αντικρίζουν τον ιπτάμενο δίσκο. Αφού παίρνουν συνέντευξη από κάποιους αυτόπτες μάρτυρες της προσγείωσης ακούγεται ένας «περίεργος βόμβος» και ο ιπτάμενος δίσκος αρχίζει να ανοίγει.
Ο Φίλιπς δίνει απευθείας μετάδοση αυτών που βλέπει:
«Θεέ και Κύριε, κάτι προβάλει έρποντας από τη σκιά, κάτι σαν φίδι. Τώρα βγαίνει κι άλλο, κι άλλο… Είναι σαν… Πλοκάμια! […] Τώρα βλέπω και το σώμα του, είναι τεράστιο! […] Κυρίες και κύριοι, είναι απερίγραπτο. Μαύρα μάτια και αστραφτερά σαν του ερπετού. […] Το τέρας ή ότι είναι αυτό ίσα που κινείται […] Το πράγμα σηκώνεται. Θεέ μου!»
Ο Φίλιπς περιγράφει πως ο αρχηγός της αστυνομίας μαζί με δύο αστυνομικούς πλησιάζουν τους Αρειανούς κουνώντας ένα λευκό μαντίλι. Οι Αρειανοί τους αποτεφρώνουν με μια μυστηριώδη ακτίνα θανάτου.
Θόρυβος πανικού από το πλήθος. Μετά σωπαίνει και ο Φίλιπς, πιθανότατα νεκρός κι αυτός. Για λίγο ακούγονται μόνο κραυγές πανικού και ο ήχος της αποτέφρωσης.
Ο εκφωνητής σπάει την απειλητική σιωπή λέγοντας:
«Κυρίες και κύριοι, είναι αδύνατον να συνεχίσουμε την αναμετάδοση από το Γκρόβερς Μιλ.»
Στη συνέχεια ακούγεται ο ταξίαρχος της πολιτοφυλακής, ο οποίος αποκαλύπτει ότι έχει κηρυχτεί στρατιωτικός νόμος. Ενώ ο αστροφυσικός Πίρσον προσπαθεί να εξηγήσει επιστημονικά την ισχύ της ακτίνας θανάτου, ο εκφωνητής τον διακόπτει για να ανακοινώσει ότι από τους 7.000 στρατιώτες που στάλθηκαν για να αναχαιτίσουν τους εισβολείς μόνο 120 επέζησαν.
Στον αέρα βγαίνει και ο υπουργός Εσωτερικών (του οποίου η φωνή τυχαίνει να μοιάζει πολύ με του προέδρου Ρούζβελτ), ο οποίος κάνει έκκληση στους Αμερικάνους να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους και να εναποθέσουν την πίστη τους στο Θεό «ώστε να αντιμετωπίσουμε αυτόν τον ολέθριο αντίπαλο με το έθνος ενωμένο, θαρραλέο και αφοσιωμένο στην επιβίωση του ανθρώπινου γένους.»
Λίγο δύσκολο όμως αυτό, αφού ο εκφωνητής ανακοινώνει ότι η συστοιχία πυροβολικού στα όρη Γουάτσουνγκ καταστράφηκε ολοσχερώς. Περιγράφονται σκηνές ερήμωσης. Ο στρατός και η αεροπορία έχουν καταστραφεί επίσης.
Έπειτα σταματάει να ακούγεται και ο εκφωνητής.
Τελευταία φωνή, αυτή του αστροφυσικού Πίρσον που αναρωτιέται αν είναι ο τελευταίος άνθρωπος στη Γη.
Εμείς, 75 χρόνια μετά, γνωρίζουμε ότι ο Πίρσον δεν ήταν ο τελευταίος και ότι ο κόσμος δεν καταστράφηκε από τους φθονερούς Αρειανούς.
Υπεύθυνος αυτού του ραδιοφωνικού προγράμματος (και εκφωνητής) ήταν ο 23χρονος Όρσον Ουέλς, ο άνθρωπος που λίγα χρόνια μετά θα έφτιαχνε τον «Πολίτη Κέιν».
Ο θεατρικός του θίασος λεγόταν “Mercury Theatre” –μάλλον δεν ήταν σύμπτωση αυτό. Το θεατρικό έργο ήταν διασκευή του μυθιστορήματος του Χ. Τζ. Ουέλς (απλή συνωνυμία): «Ο πόλεμος των κόσμων», το οποίο είχε δημοσιευτεί το 1898.
Στην αρχή και στο τέλος του προγράμματος, καθώς και δυο φορές στα διαλείμματα για διαφημίσεις (!) αναφέρθηκε ο φανταστικός χαρακτήρας της εκπομπής. Όμως αυτό οι ακροατές είτε δεν το άκουσαν είτε το αγνόησαν.
Από τους 6.000.000 ακροατές, 1.200.000 πίστεψαν ότι είχε γίνει όντως εισβολή από τον Άρη.
Ο πανικός ήταν εθνικής κλίμακας και άνθρωποι σε όλη την Αμερική είχαν εγκαταλείψει έντρομοι τα σπίτια τους.
Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έριξαν προμήθειες στο αυτοκίνητο και έφυγαν προς τα δυτικά για να σωθούν από τους εισβολείς (οι «ορθολογιστές» πίστευαν ότι οι Αρειανοί δεν ήταν εξωγήινοι, αλλά στρατιώτες του Χίτλερ, αλλά κι εκείνοι το έσκασαν).
Αυτό δημιούργησε μεγαλύτερο πανικό, αφού οι ακροατές κοιτούσαν έξω από το παράθυρο τους και έβλεπαν τους γείτονες να φεύγουν πανικόβλητοι.
Πολλοί δεν έφυγαν, αλλά είχαν κοκαλώσει στη θέση τους δίπλα στο ραδιόφωνο. Άλλοι, που βρίσκονταν κοντά στο «σημείο προσγείωσης» είχαν παραισθήσεις: Νόμιζαν ότι έβλεπαν τις φλόγες ή αισθάνονταν τη ζέστη απ’ τις πυρκαγιές.
Γυναίκες και άντρες λιποθυμούσαν, παιδιά και σκυλιά ούρλιαζαν.
Ήταν καθαρή τύχη που δεν υπήρξαν θύματα.
Όταν καταλάγιασε ο πανικός και διαδόθηκε ότι η εκπομπή ήταν φάρσα ο κόσμος εξοργίστηκε. Οι αγωγές αποζημίωσης εναντίον του CBS έφτασαν τα 750.000 δολάρια (το 1938!).
Ο Ουέλς υποχρεώθηκε να ζητήσει δημόσια συγνώμη και το CBS υποσχέθηκε να μην αναμεταδώσει πάλι παρόμοια εκπομπή.
Στη New York Tribune η επιφυλλιδογράφος (ψάχνοντας για τη σημασία της λέξης κατάλαβα ότι και ο Γελωτοποιός είναι κατά κάποιον τρόπο επιφυλλιδογράφος) Ντόροθυ Τόμσον αντιλήφθηκε τη δύναμη των ΜΜΕ και έγραψε -με αφορμή τη φάρσα του Ουέλς:
«Κανένα πολιτικό σώμα δεν πρέπει ποτέ να αποκτήσει το μονοπώλιο του ραδιοφώνου. Η δυνατότητα επηρεασμού των μαζών είναι η ισχυρότερη δύναμη σήμερα.»
Και μετά… Ήρθε η τηλεόραση!
(Αυτό το κείμενο ο Γελωτοποιός το σύνθεσε χρησιμοποιώντας -σχεδόν αυτούσια- τμήματα του βιβλίου της Joanna Bourke «Φόβος, Στιγμιότυπα από τον πολιτισμό του 19ου και του 20ου αιώνα».
Εκδόσεις Σαββάλα, μτφ Τρισεύγενη Παπαϊωάννου).
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου